Title: Distomolars – a report of two cases
Streszczenie: W pracy przedstawiono zagadnienie występowania zębów nadliczbowych w okolicy zębów trzonowych szczęki. Opisano dwa przypadki medyczne. Przypadek pierwszy dotyczy 22-letniego pacjenta, u którego przypadkowo w badaniu radiologicznym wykryto całkowicie zatrzymany ząb zatrzonowy. Przypadek drugi opisuje ząb zatrzonowy wyrznięty nad całkowicie zatrzymanym zębem trzonowym trzecim, będący przyczyną zębopochodnego okołoszczękowego stanu zapalnego.
Słowa kluczowe: zęby zatrzonowe, zęby nadliczbowe, hiperdoncja
Summary: The paper describes the incidence of supernumerary teeth in the region of the maxillary molars. Two cases are presented. The first case is a 22-year-old male patient in whom a totally retained distomolar was found by accident in an X-ray examination. The report of the other case describes a retromolar tooth erupted above a totally retained wisdom tooth, being the cause of odontogenic infection in the jaws.
Keywords: distomolars, supernumerary teeth, hyperdontia
Hiperdoncja jest zaburzeniem uwarunkowanym genetycznie, dotyczącym zwiększenia liczby zębów w jamie ustnej. Uważa się, że jest ono wynikiem aberracji w inicjacyjnym lub proliferacyjnym stadium rozwoju zawiązka zęba. Zjawisko to jest następstwem nadczynności listewki zębowej (1). Zwiększona liczba zębów może występować w dwóch postaciach: jako zęby dodatkowe o prawidłowym kształcie lub zęby nadliczbowe o nieprawidłowej budowie (2-3). Częstość występowania tego zaburzenia w populacji wynosi 0,1-3% (4). Jedną z form zębów nadliczbowych są zęby zatrzonowe (dentes distomolares), które mogą mieć budowę prawidłową lub szczątkową.
Zęby zatrzonowe najczęściej występują w szczęce i są uznawane za drugie najczęściej występujące zęby nadliczbowe, po mesiodensie. Według różnych autorów częstość ich występowania ocenia się na 0,02-0,3% w populacji (5-7). Zęby te rzadko pojawiają się w jamie ustnej, dlatego są zazwyczaj przypadkowo wykrywane na zdjęciach radiologicznych (8).
Decyzja o ich leczeniu chirurgicznym powinna uwzględniać takie czynniki jak: ustawienie w łuku zębowym powodujące nieprawidłowe położenie zębów stałych, występowanie zmian torbielowatych, ropni, przetok, chorób przyzębia lub dolegliwości neuralgicznych (9-10).
Przypadek 1
Pacjent, lat 22, zgłosił się do poradni chirurgii stomatologicznej ze skierowaniem od lekarza ortodonty w celu usunięcia wyrzniętych zębów 18, 28 i 48. W badaniu wewnątrzustnym stwierdzono obecność znacznie wychylonych zębów 18 i 28 oraz prawidłowo ustawiony ząb 48. Pacjenta skierowano na zdjęcie pantomograficzne. W obrazie RTG stwierdzono zatrzymany ząb dodatkowy 19 o ustawieniu skośnym mezjalnokątowym, z widocznym przejaśnieniem w obrębie tkanki kostnej, obejmującym koronę 19 oraz korzeń dystalny zęba 18. Na tej samej wizycie omówiono z pacjentem zasadność usunięcia obydwu zębów podczas jednego zabiegu oraz ustalono plan leczenia. W pierwszej kolejności, ze względu na pojawiające się dolegliwości bólowe po stronie prawej, zdecydowano o usunięciu zębów 18 i 19. Pacjent zgłosił się na zabieg operacyjnego usunięcia zębów 18 i 19. Po przygotowaniu pola zabiegowego znieczulono go 2-proc. lidokainą z dodatkiem noradrenaliny, następnie wykonano ekstrakcję zęba 18, nacięto i odpreparowano płat śluzówkowo-okostnowy oraz chirurgicznie usunięto ząb 19. Ranę zszyto nicią nieresorbowalną. Zabieg przebiegł bez powikłań. W badaniu kontrolnym po 7 dniach stwierdzono prawidłowe gojenie miejsca operowanego.
Przypadek 2
Pacjentka, lat 26, zgłosiła się do poradni chirurgii stomatologicznej z powodu trwających od dwóch dni dolegliwości bólowych lewej strony twarzy, promieniujących do ucha i skroni. W wywiadzie ustalono, że dwa lata wcześniej odczuwała podobne dolegliwości, które po podaniu antybiotyku ustąpiły. W badaniu zewnątrzustnym stwierdzono nieznacznie powiększone oraz bolesne podczas palpacji węzły chłonne podżuchwowe grupy C po stronie lewej. Wewnątrzustnie zaobserwowano bolesny naciek zapalny okolicy ostatniego zęba trzonowego szczęki po stronie lewej. W celu pogłębienia diagnostyki pacjentkę skierowano na zdjęcie RTG pantomograficzne, które ujawniło obecność zatrzymanego zęba 28, a tuż pod nim wyrznięty ząb czwarty trzonowy. Omówiono z pacjentką plan leczenia, polegający na usunięciu zębów 28 i 29 po ustąpieniu objawów ostrego stanu zapalnego. Zalecono antybiotykoterapię amoksycyliną w dawce 1 g dwa razy dziennie oraz płukanie jamy ustnej roztworem diglukonianu chlorheksydyny w stężeniu 0,10% przez 7 dni. Po tygodniu wykonano zabieg operacyjnego usunięcia zębów 28 i 29 w znieczuleniu miejscowym 2-proc. lidokainą z dodatkiem noradrenaliny. Ranę zszyto nicią nieresorbowalną. W badaniu kontrolnym po 7 dniach stwierdzono prawidłowe gojenie miejsca operowanego.
Występowanie zębów zatrzonowych jest bardzo rzadką anomalią wykrywaną najczęściej przypadkowo podczas wykonywania zdjęć rentgenowskich. Zdarza się, że są one przyczyną zgłaszania się pacjentów z problemem okołoszczękowych stanów zapalnych. Zaburzenie to może występować zarówno w szczęce, jak i w żuchwie. Częściej występuje w uzębieniu stałym, ale może również wystąpić w uzębieniu mlecznym (11). Zęby zatrzonowe przybierają najczęściej kształt zredukowanego stożka (1), co zaobserwowano również w opisanych przypadkach. Schemat postępowania w każdej sytuacji powinien być indywidualny, a leczenie może obejmować chirurgiczne usunięcie zęba lub utrzymanie zęba i okresowe monitorowanie w zależności od sytuacji klinicznej (12).