Title: Distomolars – a report of two cases
Streszczenie: W pracy przedstawiono zagadnienie występowania zębów nadliczbowych w okolicy zębów trzonowych szczęki. Opisano dwa przypadki medyczne. Przypadek pierwszy dotyczy 22-letniego pacjenta, u którego przypadkowo w badaniu radiologicznym wykryto całkowicie zatrzymany ząb zatrzonowy. Przypadek drugi opisuje ząb zatrzonowy wyrznięty nad całkowicie zatrzymanym zębem trzonowym trzecim, będący przyczyną zębopochodnego okołoszczękowego stanu zapalnego.
Słowa kluczowe: zęby zatrzonowe, zęby nadliczbowe, hiperdoncja
Summary: The paper describes the incidence of supernumerary teeth in the region of the maxillary molars. Two cases are presented. The first case is a 22-year-old male patient in whom a totally retained distomolar was found by accident in an X-ray examination. The report of the other case describes a retromolar tooth erupted above a totally retained wisdom tooth, being the cause of odontogenic infection in the jaws.
Keywords: distomolars, supernumerary teeth, hyperdontia

Hiperdoncja jest zaburzeniem uwarunkowanym genetycznie, dotyczącym zwiększenia liczby zębów w jamie ustnej. Uważa się, że jest ono wynikiem aberracji w inicjacyjnym lub proliferacyjnym stadium rozwoju zawiązka zęba. Zjawisko to jest następstwem nadczynności listewki zębowej (1). Zwiększona liczba zębów może występować w dwóch postaciach: jako zęby dodatkowe o prawi­dłowym kształcie lub zęby nadliczbowe o nieprawidłowej budowie (2-3). Częstość występowania tego zaburzenia w populacji wynosi 0,1-3% (4). Jedną z form zębów nadliczbowych są zęby zatrzonowe (dentes distomolares), które mogą mieć budowę prawidłową lub szczątkową.

Zęby zatrzonowe najczęściej występują w szczęce i są uznawane za drugie najczęściej występujące zęby nadliczbowe, po mesiodensie. Według różnych autorów częstość ich występowania ocenia się na 0,02-0,3% w populacji (5-7). Zęby te rzadko pojawiają się w jamie ustnej, dlatego są zazwyczaj przypadkowo wykrywane na zdjęciach radiologicznych (8).

Decyzja o ich leczeniu chirurgicznym powinna uwzględniać takie czynniki jak: ustawienie w łuku zębowym powodujące nieprawidłowe położenie zębów stałych, występowanie zmian torbielowatych, ropni, przetok, chorób przyzębia lub dolegliwości neuralgicznych (9-10).

Opisy przypadków

Przypadek 1

Pacjent, lat 22, zgłosił się do poradni chirurgii stomatologicznej ze skierowaniem od lekarza ortodonty w celu usunięcia wyrzniętych zębów 18, 28 i 48. W badaniu wewnątrzustnym stwierdzono obecność znacznie wychylonych zębów 18 i 28 oraz prawidłowo ustawiony ząb 48. Pacjenta skierowano na zdjęcie pantomograficzne. W obrazie RTG stwierdzono zatrzymany ząb dodatkowy 19 o ustawieniu skośnym mezjalnokątowym, z widocznym przejaśnieniem w obrębie tkanki kostnej, obejmującym koronę 19 oraz korzeń dystalny zęba 18. Na tej samej wizycie omówiono z pacjentem zasadność usunięcia obydwu zębów podczas jednego zabiegu oraz ustalono plan leczenia. W pierwszej kolejności, ze względu na pojawiające się dolegliwości bólowe po stronie prawej, zdecydowano o usunięciu zębów 18 i 19. Pacjent zgłosił się na zabieg operacyjnego usunięcia zębów 18 i 19. Po przygotowaniu pola zabiegowego znieczulono go 2-proc. lidokainą z dodatkiem noradrenaliny, następnie wykonano ekstrakcję zęba 18, nacięto i odpreparowano płat śluzówkowo-okostnowy oraz chirurgicznie usunięto ząb 19. Ranę zszyto nicią nieresorbowalną. Zabieg przebiegł bez powikłań. W badaniu kontrolnym po 7 dniach stwierdzono prawidłowe gojenie miejsca operowanego.

Przypadek 2

Pacjentka, lat 26, zgłosiła się do poradni chirurgii stomatologicznej z powodu trwających od dwóch dni dolegliwości bólowych lewej strony twarzy, promieniujących do ucha i skroni. W wywiadzie ustalono, że dwa lata wcześniej odczuwała podobne dolegliwości, które po podaniu antybiotyku ustąpiły. W badaniu zewnątrzustnym stwierdzono nieznacznie powiększone oraz bolesne podczas palpacji węzły chłonne podżuchwowe grupy C po stronie lewej. Wewnątrzustnie zaobserwowano bolesny naciek zapalny okolicy ostatniego zęba trzonowego szczęki po stronie lewej. W celu pogłębienia diagnostyki pacjentkę skierowano na zdjęcie RTG pantomograficzne, które ujawniło obecność zatrzymanego zęba 28, a tuż pod nim wyrznięty ząb czwarty trzonowy. Omówiono z pacjentką plan leczenia, polegający na usunięciu zębów 28 i 29 po ustąpieniu objawów ostrego stanu zapalnego. Zalecono antybiotykoterapię amoksycyliną w dawce 1 g dwa razy dziennie oraz płukanie jamy ustnej roztworem diglukonianu chlorheksydyny w stężeniu 0,10% przez 7 dni. Po tygodniu wykonano zabieg operacyjnego usunięcia zębów 28 i 29 w znieczuleniu miejscowym 2-proc. lidokainą z dodatkiem noradrenaliny. Ranę zszyto nicią nieresorbowalną. W badaniu kontrolnym po 7 dniach stwierdzono prawidłowe gojenie miejsca operowanego.

Podsumowanie

Występowanie zębów zatrzonowych jest bardzo rzadką anomalią wykrywaną najczęściej przypadkowo podczas wykonywania zdjęć rentgenowskich. Zdarza się, że są one przyczyną zgłaszania się pacjentów z problemem okołoszczękowych stanów zapalnych. Zaburzenie to może występować zarówno w szczęce, jak i w żuchwie. Częściej występuje w uzębieniu stałym, ale może również wystąpić w uzębieniu mlecznym (11). Zęby zatrzonowe przybierają najczęściej kształt zredukowanego stożka (1), co zaobserwowano również w opisanych przypadkach. Schemat postępowania w każdej sytuacji powinien być indywidualny, a leczenie może obejmować chirurgiczne usunięcie zęba lub utrzymanie zęba i okresowe monitorowanie w zależności od sytuacji klinicznej (12).

Piśmiennictwo

1. Szpringer-Nodzak M.: Stomatologia wieku rozwojowego. PZWL, Warszawa 2007, 158.

2. Proff P. i wsp.: Problems of supernumerary teeth, hyperdontia or dentes numerarii. „Ann. Anat.”, 2006, 188, 163-169.

3. Janas A., Grzesiak-Janas G.: Ząb zlany, dodatkowy i zatrzymany. „Mag. Stom.”, 2004, XIV, 1, 68-69.

4. Janas A., Grzesiak-Janas G.: Opóźnione wyrzynanie zęba stałego siecznego szczęki spowodowane przetrwałym zębem mlecznym i nadliczbowym. „Por. Stomat.”, 2010, 1, 18-21.

5. Alvarez I., Creath C.J.: Radiographic considerations for supernumerary tooth extraction: Report of case. „J. Dent. Child.”, 1995, 62, 2, 141-144.

6. Białkowska-Głowacka J. i wsp.: Rzadkie przypadki występowania zębów trzonowych czwartych w szczęce. „Mag. Stom.”, 2002, 3, 34-35.

7. Hattab F., Yassin O., Rawashdeh M.: Supernumerary teeth: Report of three cases and review of the literature. „J. Dent. Child.”, 1994, 61, 5, 382-392.

8. Raley L.L., Reichert E.: Four impacted fourth molars. „Oral Surg Oral med Oral pathol.”, 1975, 40, 564-65.

9. Grimanis G.A., Kyriakides A.T., Spyropoulos N.D.: A survey on supernumerary molars. „Quintessence international.”, 1991, 22, 989-995.

10. Piattelli A., Tete S.: Bilateral maxillary and mandibular fourth molars. Report of a case. „Acta Stomatol Belg”, 1992, 89, 57-60.

11. Mason C. i wsp.: A retrospective study of unerupted maxillary incisors associated with supernumerary teeth. „Br J Oral Maxillofac Surg”, 2000, 38, 62-65.

12. Koo S.: Bilateral maxillary fourth molars and a supernumerary tooth in maxillary canine region – a case report. „AR SADJ.”, 2002, 57 (10), 404-406.

fot. archiwum autorów


Fot. 1. Na zdjęciu pantomograficznym widoczne częściowo wyrznięty ząb 18 oraz całkowicie zatrzymany ząb zatrzonowy 19

Fot. 2. Zdjęcie wewnątrzustne wykonane podczas zabiegu

Fot. 3. Usunięte zęby 18 i 19

Fot. 4. Zdjęcie pantomograficzne uwidacznia zatrzymany ząb 28

Fot. 5. Zdjęcie wewnątrzustne przed zabiegiem

Fot. 6. Usunięte zęby 28 i 29